واریکوسل چیست؟

واریکوسل تجمع عروق خونی است که در اطراف یک یا هر دو بیضه برخی پسران و مردان یافت میشود. موقعیت و تعداد وریدها طبیعی است. اما آنچه که غیرطبیعی است این است که این وریدها متورم شده­اند و اندازه آنها بسیار بزرگتر از حد معمول میباشد. واریکوسل را میتوان از روی پوست اسکروتوم (ساکی که بیضه­ها را نگه میدارد) لمس کرد. مردم عوام واریکوسل را با نام "کیسه کرم" توصیف میکنند.

حدود 1 نفر از هر 5 مرد (20%) واریکوسل دارد. حدود 40% مردان دارای مشکلات ناباروری واریکوسل دارند.

علت چیست؟

تورم رگهای وریدی خونی، به علت کاهش جریان خون در وریدهای آن ناحیه از بدن بوجود می­آید. واریکوسل در اسکروتوم طرف چپ شایعتر است. این حالت به علت اختلاف در مسیر برگشت جریان خون این ناحیه از بدن به طرف قلب میباشد. واریکوسل یکطرفه در سمت چپ نیز شایع است. واریکوسل دوطرفه اسکروتوم کمتر شایع میباشد.

علائم چیست؟

اغلب هیچگونه علامتی ندارد. با این وجود گاهی اوقات ممکن است موجب دردهای مبهم، بیضه بشود. برخی پسرها تورم دردناک دارند. ممکن است علائم به مرور زمان و مدتها پس از کشف اولیه واریکوسل گسترش یابد. واریکوسل زمانیکه فرد نفس خود را نگه دارد و زور بزند معمولاً بزرگتر میشود؛ و در حالت دراز کشیده وریدها روی هم میخوابند.

چگونه تشخیص داده میشود؟

واریکوسل معمولاً در طی معاینات روتین چک آپ توسط مراقبین بهداشتی یافت میشود. واریکوسل در طرف راست بسیار نامعمول است. اگر تنها در طرف راست دیده شود لازم است تا آزمایشات تشخیصی بیشتر جهت پیدا کردن علت آن انجام شود.

بطور معمول واریکوسل در ابتدا در سنین نوجوانی کشف میشود ولی گاهگاهی در سنین قبل از بلوغ نیز پیدا میشود.

درمان چیست؟

بیشتر موارد واریکوسل منجر به مشکلات پزشکی نشده و نیاز به درمان نیز پیدا نمیکند.

گاهی اوقات، واریکوسل خیلی بزرگ بوده و وریدها موجب ناراحتی­های زیادی میشوند و یا اینکه تستهای آزمایشگاهی مایع منی؛ علایمی از مشکلات ناباروری نشان میدهند. علت این موضوع ناشناخته است. بعضی کارشناسان علت آنرا این میدانند که جریان خون زیاد باعث گرم شدن بیضه­ها میشود. در این حالت میتوان جراحی را جهت ترمیم وریدها پیشنهاد نمود. یک جراح روشهای مختلف جهت تصحیح این عیب را میتواند بکار ببرد.

چه موقع باید با مراقبین بهداشتی تماس گرفت؟

در ساعات اداری میتوانید تماس بگیرید اگر:

· پسر شما از ناراحتی­های خفیف در بیضه­ها شاکی است.

· در مرود درمان واریکوسل سوالاتی داشته باشید.

کودکتان را سریعاً به مرکز بهداشتی بیاورید اگر:

· کودک شما درد بسیار شدیدی دارد.

جزئیات پس از جراحی

آموزش به بیمار

جراحی واریکوسل معمولاً در شرایط سرپایی (مانند واحد جراحی روزانه) انجام میشود. بیماران میتوانند پس از 2 روز به فعالیت روزمره غیرسنگین (مانند کار) برگردند.

همه لباسها و پوششهای بیرونی پس از 48 ساعت برداشته میشود. نوارهای چسب ریز محل عمل (Steri-Strips) به مدت 7 الی 10 روز باید در محل باشند.

به بیمار آگاهی بدهید که 48 ساعت پس از جراحی میتواند حمام بگیرد و خود را بشوید.

یک رژیم معمولی و متعادل به محض برگشتن بیمار به خانه میتواند برقرار شود. به بیمار توصیه کنید که با مایعات شروع کرده و کم­کم به غذاهای جامد متمایل شود.

داروهای ضد درد را مطابق دستور برای او تجویز کنید. 2 روز پس از عمل، دارویهای غیرتجویزی مانند استامینوفن (تایلنول) یا ایپوبروفن (ادویل، موترین) را برای کاستن از درد میتواند به کار ببرد.

بیمار میتواند به فعالیتهای معمولی روزمره غیرسنگین که احساس میکند از پس آن برمی­آید بپردازد. اگر فعالیتی موجب ناراحتی شد باید قطع شود. بیماران 2 هفته بعد از جراحی میتوانند کارهای سنگین­تر (مانند وزنه برداری، دویدن نرم) را انجام دهند.

به بیمار توصیه کنید که تا 2 هفته از مقاربت امتناع نماید.

ناراحتیها و علائم شایعی که نیاز به مداخله پزشکی ندارند:

بیماران شاید ناراحتیهایی پس از عمل جراحی احساس کنند. عوارض نادر است. ناراحتیها و علائم معمول نیاز به مداخله پزشک نداشته و عبارتند از:

قرمزی خفیف و یا تغییر رنگ جزیی در اطراف برش کشاله رانممکن است بوجود بیاید که خودبخود بهبود میابد.

احساس سفتی اطراف و زیر محل عمل حدود 3 هفته بعد از بین میرود.

تا چند روز پس از عمل مقدار بسیار کمی از مایع کمرنگ از محل برش ترشح میشود. به بیمار توصیه کنید محل را تمیز و خشک نگه دارد.

گلودرد، سردرد، تهوع، یبوست و درد تمام بدن به خاطر عمل جراحی و بیهوشی بکار رفته اتفاق می­افتد.

عوارض بعد از جراحی که نیاز به توجه پزشکی دارند

اگر زخم (معمولا 3 تا 5 روز بعد از عمل) عفونت کند تجویز آنتی­بیوتیک لازم میشود. زخم گرم، متورم، قرمز و دردناک شده و مقدار قابل توجهی مایع از محل برش خارج میشود و شخص ممکن است تب کند.

هماتوم ممکن است پیدا شود. تغییر رنگ وسیع اطراف برش شکمی میتواند در اثر خونریزی زیرپوستی باشد که باعث درد ضربان دار و برآمده شدن زخم میشود.

پیگیری

4-3 ماه پس از جراحی مایع منی فرد را آزمایش کنید؛ چونکه فرآیند تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) 72 روز طول میکشد و نیز خود اثرات ترمیم واریکوسل بر روی مایع منی میتواند تاخیری باشد.

آموزش به بیمار

بیمار 7 الی 10 روز پس از عمل برای بررسی زخم ناحیه عمل باید به کلینیک مراجعه نماید.

برای پیگیری معاینه زخم و معاینه واریکوسل؛ برنامه­ریزی به مدت 8 هفته پس از جراحی انجام دهید.

برای توصیه منابع آموزشی به بیمار، از صفحه "مرکز سلامت مردان" سایت eMedicine دیدن کنید. همچنین، مقالات آموزش بیماران در صفحه "شناخت آناتومی مردان" و "درد بیضه" را مطالعه کنید.

عوارض

بروز عوارض جانبی متعاقب ترمیم واریکوسل به طور قابل توجهی بسیار کم است. هیدروسل یا افزایش مایع اطراف بیضه­ها در 5-2% بیماران اتفاق می­افتد. جراحی موفقیت­آمیز اغلب میزان باروری در زوجهای نازا را افزایش میدهد. میزان بروز عود واریکوسل تا حد 10% گزارش شده است.

در 0.9% موارد ترمیمهای میکروسرجری واریکوسل، آسیب به شریانهای بیضه گزارش شده است. این میزان در صورت عدم استفاده از ذره بینهای اپتیکی بیشتر میشود. از آنجا که بیضه معمولاً از شریانهای کرماستریک (Cremastric) و وازال (Vasal) عروق خونی اضافه­تر دریافت میکند آتروفی بیضه پس از قطع شریان بیضه غیرمعمول (5%) میباشد. بیضه­های کوچک آتروفیه شده در معرض خطر بیشتری پس از آسیب اتفاقی شریان بیضه قرار دارند چونکه در این موارد سایز شریان کوچکتر میباشد.

در بیماری که واریکوسل برای اولین بار در حین وازکتومی برای وی تشخیص داده میشود؛ جراحی واریکوسل همزمان با وازکتومی مورد بحث است. تاخیر در واریکوسلکتومی باعث باقی ماندن برگشت وریدی در اینگونه بیماران شده و احتمالاً از آسیب به شریان بیضه اجتناب خواهد شد. ترمیم واریکوسل 6 ماه پس از این و بعد از شکل­گیری عروق جدید مورد توجه میباشد.

نتیجه و پیش­آگهی

پس از واریکوسلکتومی تقریباً در 70-66% بیماران پارامترهای مایع منی افزایش یافته و در 60-40% بیماران نیز میزان باروری افزایش میابد. از آنجا که فرآیند تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) 72 روز طول میکشد، اولین علایم بهبود در آنالیز منی معمولاً تا 4-3 ماه پس از جراحی ظاهر نمیشود.

با وجود اینکه اغلب مطالعات گذشته­نگر میباشد اما یک مطالعه رندوم آینده­نگر کنترل شده توسط Magdar و همکارانش اثبات نموده که جراحی واریکوسل یک روش موثر در درمان ناباروری مردان است. او و همکارانش 2 گروه از مردان و همسرانشان را به صورت گروه A و گروه B مطالعه نمودند. گروه A (20 مرد دارای واریکوسل) به مدت یک سال تحت بررسی قرار گرفتند و تنها 2 نفر (10%) توانستند زنان خود را حامله کنند. بقیه مردانیکه نتوانستند زن خود را حامله کنند تحت عمل ترمیم واریکوسل قرار گرفتند و در طول 2 سال 12 نفر (66%) از آنان موفق به ایجاد حاملگی شدند.

در همین حال، 25 مرد مورد مطالعه در گروه B سریعاً تحت درمان واریکوسل قرار گرفتند. در سال اول، 15 نفر (60%) موجب حاملگی شدند. پس از 3 سال، 4 نفر دیگر (16%) موفق به باروری شدند. بدون در نظر گرفتن حاملگی، پارامترهای مایع منی در همه افرادیکه تحت درمان جراحی واریکوسل قرار گرفته بودند ارتقاء یافته بود. در حالیکه در گروه A در طی یکسال، بررسی این پارامترها تغییری را نشان نمیداد. این مطالعه مهم نشان داد که واریکوسل با کاهش باروری و افت عملکرد بیضه­ها همراه میباشد؛ در حالیکه ترمیم آن باعث افزایش پارامترهای مایع منی و میزان باروری میشود. به علاوه، Vasquez-Levin و همکارانشان اخیراً نشان داده­اند که ترمیم واریکوسل در ترمیم شکل اسپرمها موثر میباشد.

Ever و Collins یک متاآنالیز بر روی 7 بررسی تصادفی انجام دادند. از آنجا که میزان حاملگی کلی در بیماران عمل شده 21.7% و در بیماران کنترل 19.3% (pNS) بود؛ آنها نتیجه­گیری کردند که ترمیم واریکوسل میزانهای طبیعی باروری را بهبود نمیبخشد. نکات این متاآنالیز این است که معیار تصمیم­گیری با توجه به شدت آسیب پارامترهای مایع منی یکسان نبوده و معیارهای تشخیصی و درجه­بندی آن متفاوت بوده و فاکتورهای زنان در نتیجه کلی آنها منظور نشده است.

دوام و یا عود واریکوسل را میتوان با جراحی میکروسرجری ترمیم نمود که بهبود بسیار خوبی در غلظت مایع منی، درصد تحرک و تعداد کل اسپرمهای متحرک در هر انزال را میدهد. به علاوه، آنگونه که Grober و همکارانش گزارش کرده­اند تاثیر بسیار خوبی روی سطح تستوسترون سرم، حجم بیضه­ها و میزان حاملگی را میتوان مشاهده نمود.

در مطالعات شاهدنگر، روش مناسب بند آوردن عروق واریکوسل به تأیید نرسیده است. با این وجود، بر اساس گزارشها و تجربیات موجود، مولفین پیشنهاد میکنند که بندآوردن واریکوسل از راه اینگوئنال یا ساب اینگوئینال همراه با استفاده از میکروسکوپ جراحی و پروب اولتراسوند داپلر عروق ریز بهترین روش میباشد.